Wymiarowanie i tolerowanie geometryczne (GD&T)

Wymiarowanie i tolerowanie geometryczne (GD&T) stanowi uniwersalną metodę wykorzystującą symbolikę do precyzyjnego i logicznego opisu wymiarów oraz tolerancji cech geometrycznych elementów zgodnie z normami ISO oraz ASME, umożliwiając ich właściwe wytworzenie i pomiary. Podobnie jak międzynarodowe znaki drogowe ułatwiają poruszanie się po drogach, GD&T oferuje język symboli umożliwiających jednoznaczne definiowanie cech części w procesach produkcyjnych. Dzięki GD&T, można dokładnie określić tolerancje geometryczne dotyczące kształtu i położenia na rysunkach technicznych, podobnie jak proste zdania czytane od lewej do prawej.

Na przykład, tolerancję kształtu i położenia można interpretować w ten sposób: kwadrat o wymiarze 5 mm (1) jest definiowany przez kompleksową (2) tolerancję profilu (3) o wielkości 0,05 mm (4), odnosząc się do bazowej płaszczyzny odniesienia A (5) oraz wtórnej B (6). GD&T określa limity zmienności produkcji przez siedem podstawowych elementów geometrycznych, takich jak punkt, linia, płaszczyzna, okrąg, walec, stożek i kula, a także przez właściwości geometryczne definiujące stan i relacje między cechami geometrycznymi, uwzględniając zasady maksimum i minimum materiału w celu precyzyjnego określenia tolerancji.

Te symbole geometryczne przypominają oznaczenia używane na mapach do identyfikacji elementów takich jak autostrady, mosty czy lotniska, działając jak międzynarodowe znaki drogowe rozpoznawalne na całym świecie. Mają one za zadanie stworzyć uniwersalny język zrozumiały dla każdego.

Charakterystyczne symbole geometryczne

• Prostoliniowość określa, że wszystkie punkty muszą leżeć na jednej linii, z tolerancją definiowaną przez strefę między dwoma równoległymi liniami.
• Płaskość wymaga, aby wszystkie punkty na powierzchni leżały w jednej płaszczyźnie, z tolerancją określoną przez strefę między dwoma równoległymi płaszczyznami.
• Okrągłość (cyrkulacyjność) definiuje, że wszystkie punkty na powierzchni muszą mieścić się w okręgu, z tolerancją wyznaczoną przez strefę między dwoma koncentrycznymi okręgami.
• Walcowość określa, że wszystkie punkty na powierzchni obrotowej muszą być równoodległe od wspólnej osi, z tolerancją definiowaną przez strefę między dwoma koncentrycznymi okręgami.
• Profil to metoda kontroli nieregularnych powierzchni, z tolerancją określającą jednolitą granicę wzdłuż rzeczywistego profilu.
• Kątowość odnosi się do stanu powierzchni lub osi pod określonym kątem, z tolerancją definiowaną przez dwie równoległe płaszczyzny ustawione pod tym kątem.
• Prostopadłość wymaga, aby powierzchnia lub oś była pod kątem prostym do płaszczyzny odniesienia, z tolerancją wyznaczoną przez dwie płaszczyzny prostopadłe do tej płaszczyzny.
• Równoległość dotyczy powierzchni lub osi utrzymującej stałą odległość od płaszczyzny odniesienia, z tolerancją określoną przez dwie równoległe płaszczyzny lub linie.
• Koncentryczność (współosiowość) oznacza, że osie wszystkich elementów powierzchni obrotowej są wspólne względem osi cechy odniesienia, z tolerancją wyznaczoną przez strefę walcowatości z osiami pokrywającymi się z osią odniesienia.
• Pozycja określa dozwoloną różnicę lokalizacji centralnej osi lub płaszczyzny względem teoretycznej precyzyjnej pozycji, z tolerancją określoną jako średnica lub szerokość strefy tolerancji, w której musi się znajdować cecha.