Tolerancje bicia we współrzędnościowej technice pomiarowej

Obecnie współrzędnościowe maszyny pomiarowe  to wysokiej klasy, rozwinięte technologicznie urządzenia, bez których trudno wyobrazić sobie działy kontroli jakości w firmach produkcyjnych.  Operator maszyny może w krótkim czasie skontrolować, czy pomiary mieszczą się w granicach dopuszczalnych tolerancji geometrycznych.

Przestrzeganie ich jest gwarancją niezawodności komponentów oraz zmniejsza ryzyko wystąpienia błędów na linii produkcyjnej i związanych z nimi przestojów. Tolerancje geometryczne zostały ujęte w normie ISO 1101 i dzielą się na cztery typy: tolerancje kształtu, położenia, kierunku oraz bicia. Poniżej omówiliśmy te ostatnie.

Tolerancje bicia

Ciekawą informację stanowi fakt, że tolerancja bicia zaistniała na rysunkach konstrukcyjnych już w latach 30. XX wieku, a sposób pomiaru określały proste wytyczne w formie tekstu.

Tolerancja bicia jest strefą tolerancji obiektu osiowo-symetrycznego, w której zawierają się aberracje kształtu, położenia i kierunku linii prostej lub płaszczyzny względem osi obrotu. Tolerancja bicia podzielona jest na następujące podgrupy: 

Bicie obwodowe – promieniowe i osiowe

W biciu promieniowym pole tolerancji ograniczone jest w każdym przekroju poprzecznym prostopadłym do osi stanowiącej bazę przez dwa współśrodkowe okręgi o różnicy promieni t, których środki pokrywają się z bazą (rys.2).

 Za przykład posłuży nam rysunek 3. Linia zaobserwowana w każdym przekroju poprzecznym płaszczyzną równoległą do płaszczyzny stanowiącej bazę B powinna zawierać się między dwoma leżącymi na jednej płaszczyźnie okręgami o różnicy promieni 0,1, które są współśrodkowe z osią bazową A.

 Jeśli chodzi o bicie osiowe, tolerancja bicia obwodowego promieniowego  mówi, że pole tolerancji jest ograniczone w każdym przekroju walcowym i pokrywa się z bazą (rys.4).

Poniżej rysunek, na którym widać, że linia zaobserwowana w każdym przekroju walcowym, którego oś pokrywa się z osią bazową D, nie powinna wykraczać poza dwa okręgi odległe od siebie w kierunku osiowym o 0,1.

Bicie całkowite promieniowe i osiowe

Podczas pomiaru z uwzględnieniem tolerancji bicia całkowitego promieniowego obszar tolerancji ograniczony jest przez dwa walce współosiowe o różnicy promieni t, których osie pokrywają się z bazą (rys.6).

Odczytując parametry na rysunku 7., stwierdzamy, że zaobserwowana powierzchnia powinna zawierać się między dwoma współosiowymi walcami o różnicy promieni 0,1, o osiach pokrywających się z prostą stanowiącą bazę wspólną A-B.

Mając do czynienia z biciem całkowitym osiowym, dwie płaszczyzny równoległe odległe od siebie o t, prostopadłe do bazy wyznaczają pole tolerancji (rys.8).

Przykład  bicia całkowitego osiowego znajduje się na schemacie 9. Należy go odczytać następująco: powierzchnia zaobserwowana powinna zawierać się między dwiema płaszczyznami równoległymi odległymi od siebie o 0,1, prostopadłymi do osi stanowiącej bazę D.